Ludzie Nadziei – pamięć o kurierach z Orawy

Podczas II wojny światowej Polska, mimo okupacji niemieckiej, sowieckiej i częściowo słowackiej, nie przestała istnieć. Funkcjonowały władze na uchodźstwie, armia formowała się na Zachodzie, a w kraju działało Polskie Państwo Podziemne z własną administracją i strukturami wojskowymi. Aby utrzymać łączność między tymi ośrodkami, potrzebni byli kurierzy – odważni ludzie, którzy pieszo lub z pomocą życzliwych gospodarzy przemierzali góry i granice, niosąc rozkazy, dokumenty, pieniądze i prasę podziemną.

Jednym z najważniejszych odcinków kurierskich wiodła droga z Raby Wyżnej przez Orawkę i Jabłonkę na południe. To właśnie tędy żołnierze wojny obronnej 1939 roku oraz emisariusze Polskiego Państwa Podziemnego przedostawali się przez Republikę Słowacką dalej na Zachód.

Od czerwca 1940 do lipca 1944 działał wojskowy szlak łącznościowy o kryptonimie „Szkoła”, a od lata 1942 roku również cywilny szlak Placówki „W”. Orawa stała się ważnym ogniwem konspiracyjnej sieci, a mieszkańcy regionu – jej cichymi bohaterami.

Misja kurierów nie powiodłaby się bez wsparcia mieszkańców. W Orawce w willi Sabina rodziny Obyrtaczów konspiratorzy znajdowali schronienie, a córki Anna i Danuta przenosiły pocztę. W Jabłonce rodzina Smutków dawała schronienie i pomoc: synowie Alojzy i Józef przeprowadzali emisariuszy przez granicę lub przenosili tajne dokumenty.

Podobną działalność prowadziły rodziny Dziubków, Paśś, Grelaków i Nędzów. Ich domy były punktami kontaktowymi, w których toczyło się życie pełne niepokoju, ryzyka, ale i wielkiej odpowiedzialności za los ojczyzny. Nawet w Bratysławie można było znaleźć wsparcie – udzielali go Polacy pochodzący z Jabłonki.

Postawa mieszkańców Orawy i ich gotowość do niesienia pomocy kurierom to przykład odwagi i wierności ojczyźnie. Dzięki ich poświęceniu możliwe było utrzymanie łączności z wolnym światem, a tym samym podtrzymywanie ducha walki o wolność.

fot. Dominik Bandyk