Obuwie robocze a przepisy BHP – co mówi prawo i kto odpowiada za buty w pracy?

11/06/2025 06:29

Różne, Obuwie robocze przepisy mówi prawo odpowiada pracy - zdjęcie, fotografia

Spis treści

1. Czym jest obuwie robocze w rozumieniu prawa?
2. Najważniejsze akty prawne regulujące kwestię obuwia roboczego
3. Kto ponosi odpowiedzialność za obuwie robocze?
4. Jakie kary grożą za nieprzestrzeganie przepisów?
5. Przykłady zastosowania obuwia roboczego w różnych branżach
6. Kiedy pracownik może używać własnego obuwia roboczego?
Podsumowanie

W wielu branżach używanie obuwia roboczego nie jest tylko kwestią wygody czy wizerunku pracownika. To wymóg prawny wynikający z obowiązku ochrony zdrowia i życia osób zatrudnionych. Pracodawcy mają ustawowy obowiązek dostarczenia pracownikom odpowiedniego obuwia, gdy wymagają tego warunki pracy. Niestety, temat ten bywa często traktowany pobieżnie, zarówno przez zatrudniających, jak i zatrudnionych. W tym artykule przybliżymy, co mówią przepisy dotyczące obuwia roboczego, kto ponosi za nie odpowiedzialność i jakie konsekwencje grożą za ich nieprzestrzeganie.

1. Czym jest obuwie robocze w rozumieniu prawa?

Z punktu widzenia przepisów BHP obuwie robocze to element środków ochrony indywidualnej (ŚOI), które mają chronić pracownika przed urazami mechanicznymi, chemicznymi, termicznymi i biologicznymi lub zapewnić higienę i komfort pracy.

Obuwie robocze dzieli się na:

obuwie ochronne – z podnoskiem ochronnym (np. dla magazynierów, budowlańców),
obuwie zawodowe – bez podnoska, ale spełniające inne wymogi BHP (np. dla służby zdrowia),
obuwie specjalistyczne – np. antyelektrostatyczne, antypoślizgowe, odporne na przecięcia.

Wszystkie te kategorie objęte są obowiązkiem dostarczania przez pracodawcę, jeśli wymaga tego charakter wykonywanej pracy.

2. Najważniejsze akty prawne regulujące kwestię obuwia roboczego

2.1 Kodeks pracy

Art. 237⁶ § 1 Kodeksu pracy mówi jasno:

„Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze spełniające wymagania określone w Polskich Normach, jeżeli:

odzież i obuwie robocze są wymagane ze względu na technologię, warunki pracy lub wymagania sanitarne,

odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu.”

Pracownik nie może być zobowiązany do zakupu obuwia roboczego na własny koszt.

2.2 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r.

To podstawowy dokument regulujący ogólne przepisy BHP. Zawiera listę stanowisk i rodzajów prac, gdzie wymagane jest obuwie robocze. Zgodnie z nim, pracodawca:

musi zapewnić odpowiednie ŚOI,
ponosi odpowiedzialność za ich stan techniczny,
nie może dopuścić do pracy osoby bez wymaganych ŚOI, w tym bez odpowiedniego obuwia.

2.3 Normy techniczne (PN-EN ISO)

Obuwie robocze musi spełniać konkretne normy:

PN-EN ISO 20345 – dla obuwia ochronnego,
PN-EN ISO 20347 – dla obuwia zawodowego.

Tylko produkty zgodne z tymi normami powinny być dopuszczone do użytku jako środki ochrony indywidualnej.

3. Kto ponosi odpowiedzialność za obuwie robocze?

Pracodawca:

zapewnia odpowiednie obuwie robocze nieodpłatnie,
dba o jego jakość i stan techniczny,
ustala okresy użytkowania butów,
prowadzi ewidencję wydanych ŚOI,
przeprowadza szkolenie BHP obejmujące użytkowanie obuwia,
wymienia obuwie w razie jego zużycia, zniszczenia lub zmiany warunków pracy.

Pracownik:

ma obowiązek nosić przydzielone obuwie robocze,
ma obowiązek dbać o powierzony sprzęt,
nie może zamieniać obuwia roboczego na własne (nawet podobne) bez zgody pracodawcy,
ma obowiązek zgłosić uszkodzenie lub zużycie butów.

4. Jakie kary grożą za nieprzestrzeganie przepisów?

Dla pracodawcy:

kara grzywny od 1 000 do 30 000 zł za naruszenie przepisów BHP (np. brak obuwia roboczego dla pracowników),
odpowiedzialność cywilna – jeśli dojdzie do wypadku związanego z brakiem odpowiedniej ochrony,
odpowiedzialność karna – w przypadku ciężkiego naruszenia obowiązków BHP skutkujących wypadkiem.

Dla pracownika:

odpowiedzialność porządkowa lub dyscyplinarna – np. upomnienie, nagana, kara pieniężna za nieużywanie ŚOI,
niedopuszczenie do pracy – jeśli nie stosuje się do wymagań BHP.

5. Przykłady zastosowania obuwia roboczego w różnych branżach

Budownictwo

Obuwie ochronne S3 – z podnoskiem, wkładką antyprzebiciową, wodoodporne.

Przemysł spożywczy

Obuwie zawodowe O2 – łatwe do czyszczenia, antypoślizgowe, bez podnoska.

Służba zdrowia

Obuwie zawodowe O1 – lekkie, oddychające, antypoślizgowe.

Energetyka

Obuwie elektroizolacyjne – chroniące przed porażeniem prądem.

6. Kiedy pracownik może używać własnego obuwia roboczego?

Zgodnie z przepisami, możliwe jest dopuszczenie pracownika do pracy w jego własnym obuwiu roboczym tylko wtedy, gdy:

spełnia ono wymagania BHP,
uzyska zgodę pracodawcy,
zawrze się to w porozumieniu zbiorowym lub regulaminie pracy.

W takiej sytuacji pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny, którego wysokość określa się na podstawie kosztu zakupu i okresu używania.

Podsumowanie

Zarówno przepisy prawa, jak i zdrowy rozsądek nakazują poważne traktowanie kwestii obuwia roboczego. To jeden z podstawowych elementów ochrony pracownika w miejscu pracy, a jego brak może prowadzić do tragicznych wypadków i poważnych konsekwencji prawnych. Pracodawcy nie mogą traktować tej kwestii jako formalności, a pracownicy powinni być świadomi swoich praw i obowiązków w zakresie korzystania z obuwia roboczego.