Orzeczenie rozwodu – kiedy możliwe?

Orzeczenie rozwodu następuje jako efekt trwałego i zupełnego rozkładu pożycia. Jedną z podstawowych zasad polskiego prawa rodzinnego jest trwałość małżeństwa. Oczywiście trwałość nie oznacza nierozwiązywalności. Obecnie kluczową, bezwzględną przesłanką rozpadu małżeństwa jest rozkład pożycia, który musi być zupełny i trwały. Pozostaje bez znaczenie samo dążenie małżonków do rozwodu

By rozwód mógł zostać orzeczony musi wystąpić rozkład pożycia, a także, o czym będzie w kolejnym artykule, nie mogą wystąpić negatywne przesłanki orzeczenia rozwodu. Ustalając rozkład pożycia sąd przede wszystkim bada jego wystąpienie, nie jest natomiast uprawniony do badania doniosłości powodów tego rozkładu. Przy czym jak wynika ze stanowiska Sądu Najwyższego brak konieczności badania i oceny ważności powodów nie zwalnia sądu z obowiązku wszechstronnego wyjaśnienia, jakie były przyczyny rozkładu, tj. jakie okoliczności doprowadziły do jego powstania. Natomiast nie muszą to być ważne powody, istotne jedynie czy były powodu które do tego trwałego rozpadu pożycia doprowadziły. Artykuł powstał przy współpracy z Kancelarią Prawną Karolina Furtak.

Pytanie jednak co to jest to pożycie w tym prawnym rozumieniu?

Orzecznictwo poprzez wyroki określiło, co jest rozumiane pod pojęciem pożycie. Jest to szczególnego rodzaju wspólnocie duchowej, fizycznej i gospodarczej, która umożliwia realizowanie podstawowych zadań małżeństwa, określającej również  cel małżeństwa. Jakie zatem istotne elementy pożycia należy badać, żeby w ogóle móc mówić o zupełności i trwałości rozkładu. „Ustalając zupełność, należy badać jego zasięg, obszar, natomiast ocena trwałości wiąże się z jego intensywnością, głębokością” B. Wartenberg-Kempka [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2021, art. 56. Rozwód nie jest jednak sposobem na rozwiązanie problemów małżonków. Sąd nie może orzec rozwodu jeśli występuje cały szereg problemów, ale trwałego i zupełnego rozkładu pożycia nie ma. Samo ustanie wspólnoty fizycznej czy gospodarczej nie stanowi o zupełnym i trwałym rozkładzie pożycia, „jeżeli wynika ono z okoliczności niezależnych od małżonków lub z ich zgodnej woli uzasadnionej okolicznościami życiowymi”, B. Wartenberg-Kempka [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2021, art. 56.
To, co jednak ważne, brak wspólnoty duchowej będzie jednak zawsze przejawem rozkładu pożycia, w konsekwencji pozostanie ustalenie, czy jest ten objaw trwały i zupełny. Jednocześnie samo stanowisko stron prezentujące brak tej wspólnoty nie jest jeszcze przesądzające i wystarczające. Podobnie jak stanowisko małżonka, który rozwodu nie chce, że rozkład nie nastąpił i jest możliwy powrót do wspólnego pożycia. Nie ma bowiem potrzeby ustalania, że obydwoje małżonkowie mają niechętne nastawienie do siebie. Wystarczy, by jedno z nich zmieniło nastawienie poprzez ustanie uczucia, przywiązania itp. By można było twierdzić, iż rozkład pożycia jest obustronny.

„Powszechnie przyjmuje się, że istnienie więzi fizycznej, mimo braku więzi duchowej i gospodarczej, świadczy o tym, że rozkład pożycia nie ma charakteru zupełnego” B. Wartenberg-Kempka [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2021, art. 56. Natomiast sam fakt oddzielnego zamieszkiwania nie oznacza rozkładu pożycia, i braku wspólnoty gospodarczej, z drugiej jednak strony czasami pomimo wspólnego zamieszkiwania stosunki małżonków i nikła więź gospodarcza przesądzają o rozkładzie pożycia.

Każdą sprawę rozwodową należy zatem oceniać indywidualnie, i w szczególności wystarczy oparta na doświadczeniu życiowym ocena, że w okolicznościach sprawy powrót małżonków do wspólnego pożycia nie nastąpi, a przy dokonaniu takiej oceny należy brać pod uwagę indywidualne cechy każdego z małżonków. Jak już ustalone zostanie, że rozkład pożycia jest zupełny to kolejnym elementem koniecznym jest stwierdzenie, że ten rozkład jest też trwały. Dla oceny trwałości, polski ustawodawca nie przyjął żadnej formalnej oceny czasowej, w jakiej rozkład pożycia ma występować by można określić go mianem rozkładu trwałego. W tym aspekcie ma znaczenie czy małżonkowie wieź odbudują i jako istotne elementy bierze się wiek małżonków, okres trwania małżeństwa, tryb życia, wspólne zainteresowania i dzieci. Oczywistym natomiast wydaje się być fakt przesądzający o trwałości rozkładu, kiedy małżonkowie lub jedno z nich pozostaje w nowych związkach.

Występują również sprawy, w których jedno zdarzenie np. pobicie może przesądzać o tym, że rozkład pożycia jest i zupełny i trwały. Wszystkie okoliczności charakteryzujące pożycie małżonków, a co za tym idzie jego zupełny i trwały rozkład, ustala się na moment zamknięcia rozprawy. Zmiany zatem w toku postępowania i przywrócenie wspólnoty między małżonkami w jednej z płaszczyzn lub we wszystkich, powinny znaleźć odzwierciedlenie w wyroku oddalającym powództwo.

Patron merytoryczny artykułu: Radca prawny Karolina Furtak Kancelaria Prawna,
ul. Brodowicza 8/4, 31-518 Kraków
Tel +48 690 00 72 92 https://karolinafurtak.pl/
Materiały partnera