Zmarł Jan Różałowski, wspaniały muzykant, który umiłował i pielęgnował góralską muzykę, a nade wszystko muzykę Andrzeja Knapczyka Ducha

14 czerwca 2024 zmarł Jan Różałowski. Wspaniały muzykant, który umiłował i pielęgnował góralską muzykę, a nade wszystko muzykę Andrzeja Knapczyka Ducha.

 Chciałem się podzielić ze wszystkimi biografią śp. Jana Różałowskiego.

,,Mijajom sie lasy, mijajom pola,

I my śiy miniymy pomalućki z tela".

JAN RÓŻAŁOWSKI urodził się 6 maja 1944 r. w Międzyczerwiennem (dziś Czerwienne) jako jedno z czworga dzieci Franciszka i Marii z d. Parzątki. Na skrzypcach zaczął grać jako czternastolatek. Za swoich mistrzów uważa Jana, Władysława i Stanisława Jarząbków tworzących kapelę Chrapków, Władysława Łacka Podjaworskiego z Czerwiennego, Stanisława, Andrzeja i Franciszka Zatłoków Pocosów z Czerwiennego oraz Józefa Stopkę Króla i jego syna Władysława (uczniów i przyjaciół Andrzeja Knapczyka Ducha).

Jego historia z muzyką rozpoczęła się w domu Domagałów w Czerwiennem, gdzie młodzi chłopcy uczyli się gry na skrzypcach. Jeden z doświadczonych muzykantów powiedział do niego na pierwszym spotkaniu: Ej ty juz umiys grać, co świadczyło o tym, że Jan dobrze zapowiada się jako muzykant. Jego ojciec po tym zdarzeniu wziął od dawna nieużywane skrzypce, zregenerował je u znanego lutnika Andrzeja Bednarza (mojego pradziadka) i podarował synowi.

Jan wiele lat grał na weselach i innych uroczystościach. Jego żona Maria twierdziła nawet, że nie było miejscowości na Podhalu, w której nie grałby jej mąż.

Pierwszym konkursem, w którym wziął udział, był Orawski Zbyrcok. Kapela, w której skład oprócz Jana Różałowskiego weszli Andrzej Zatłoka Pocos oraz Władysław i Jan Stopkowie Królowie zajęła I miejsce. Tu Różałowski został zauważony przez wybitną etnomuzykolożkę Aleksandrę Szurmiak-Bogucką. Po jej namowie kapela wzięła udział w nowotarskim Konkursie Muzyk Podhalańskich, gdzie również zwyciężyła.

Artysta jest też zdobywcą Złotej Baszty na XX Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu nad Wisłą (1986).

W latach 80-tych XX wieku został na Poroniańskim Lecie pasowany na prymistę. Złóbcoki wykonane przez Stanisława Gracę wręczył mu wówczas Jan Jędrol z Suchego. Różałowski dbał także o edukację muzyczną młodego pokolenia.

Przez wiele lat przy Szkole Podstawowej w Czerwiennem razem z Władysławem i Marią Lejami prowadził zespół góralski gdzie uczyli dzieci, śpiewać, tańczyć i grać po góralsku.

W roku 1988 r. artysta wyemigrował do Chicago, gdzie zaangażował się w działalność Związku Podhalan i w latach 1991–1995 pełnił funkcję głównego kapelmistrza tamtejszej orkiestry. Był również prymistą w zespole góralskim Hyrni, z którym w 1996 r. na XXVIII Międzynarodowym Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem zdobył II nagrodę, a w Międzynarodowym Konkursie Kapel, Instrumentalistów i Śpiewaków Ludowych w ramach tegoż festiwalu wraz ze swoją kapelą zajął I miejsce i otrzymał Złoty Zbyrcok. Wystąpił ponadto w operze góralskiej Franciszka Kośli pt. Jan Paweł II na Podhalu, wystawianej m.in. w Chicago i Nowym Jorku.

W 1990 r. artysta zajął I miejsce w konkursie Muzyk Podhalańskich w Chicago i otrzymał główną nagrodę, którą są złóbcoki wykonane przez Władysława Pawlikowskiego. Dwa lata później zdobył główną nagrodę w konkursie Na Góralska Nutę.

Ważnym wydarzeniem w jego życiu było nagranie w Chicago dwóch płyt Duchowe Nucicki – Podholanie w Ameryce. Utrwalono tam wiele dawnych melodii góralskich, a wśród nich także nut autorstwa jednego z największych podhalańskich muzykantów – Andrzeja Knapczyka Ducha z Cichego. Płyty ukazały się w 1996 r., czyli w 50 rocznicę jego śmierci. Pomysłodawcami nagrań byli Jan Różałowski, Stanisław Zatłoka i córka Andrzeja Knapczyka Ducha, Czesława.

Podczas jednego z przeglądów kapel góralskich w Chicago zespół Jana Różałowskiego został zauważony przez wykładowców Uniwersytetu Kalifornijskiego w Santa Barbara, którzy pisali wówczas podręcznik akademicki poświęcony muzyce Worlds of Music. An Introduction to the Music of the World's Peoples. W roku 2003 Jan Różałowski, Stanisław Zatłoka i Andrzej Tokarz nagrali melodie Skalnego Podhala, które utrwalono we wspomnianej publikacji.

Pisząc książkę Góralska Muzyka. Folk Music from the Tatras, był dla mnie ogromnym wsparciem razem z m.in. Stanisławem i Józefem Zatłoką opisując nuty duchowe i materiałami rodzinymi Szwajnosów. Myślę, że był to ostatni dzwonek aby przekazać i opisać nuty Andrzeja Knapczyka Ducha tak, aby zostały one zrozumiane dla przyszłych pokoleń.

Biogram został przygotowany na podstawie wywiadów i konsultacji, który przeprowadziłem z Janem Różałowskim oraz na podstawie otrzymanych od niego materiałów, a także infornacji pozyskanych od jego syna Adam Różałowski. Biogram został zamieszczony w książce Góralska Muzyka. Folk Music From the Tatras. (K. Gocał, 2021, Góralska Muzyka. Folk Music From the Tatras, s. 493).

Wiele nut w książce zostały opisane wg jego interpretacji.

Krzysztof Gocał

Msza Święta w intencji ś.p. Jana Różałowskiego odprawiona zostanie 25 czerwca 2024 r. o godz. 19.00 w kościele parafialnym w Miętustwie.