Obchody 81. rocznicy zagłady Żydów z Czarnego Dunajca

Modlitwa i odczytanie nazwisk ofiar Zagłady na cmentarzu żydowskim oraz koncert w synagodze - to główne punkty programu obchodów 81. rocznicy zagłady Żydów z Czarnego Dunajca i okolicznych miejscowości, które odbędą się w poniedziałek 28 sierpnia 2023 r.

Przed II wojną światową w Czarnym Dunajcu i okolicy mieszkało kilkuset Żydów. Prowadzili tutaj handel, byli właścicielami sklepów, piekarni, karczm, młynów, warsztatów. Pracowali jako kramarze, rzeźnicy, szewcy, krawcy, ale też jako adwokaci, lekarze i nauczyciele, kilku z nich było też radnymi. W budynku przy ul. Sienkiewicza działała synagoga, było też kilka innych domów modlitwy, mykwa i cmentarz. Żydzi z Czarnego Dunajca mówili po polsku, znali gwarę góralską, chodzili do szkół ze swoimi góralskimi sąsiadami, byli ważną częścią przedwojennej społeczności miasteczka. W sierpniu 1942 roku większość Żydów z Podhala, w tym z Czarnego Dunajca zginęła w obozie zagłady w Bełżcu.

- 28 sierpnia chcemy przypomnieć o tych strasznych wydarzeniach, największej tragedii w historii miejscowości, bo w czasie Zagłady zginęło kilkuset mieszkańców Czarnego Dunajca i okolicznych wsi. Chcemy oddać hołd ofiarom Holokaustu z naszego regionu - mówi Michał Szaflarski, organizator obchodów 81. rocznicy zagłady Żydów z Czarnego Dunajca.

28 sierpnia 1942 r. to symboliczna data - ostatni dzień istnienia społeczności żydowskiej w Czarnym Dunajcu. Dwa dni później większość żydowskich mieszkańców Podhala została przetransportowana w strasznych warunkach pociągiem z Nowego Targu do obozu w Bełżcu, gdzie zginęła.

Główna uroczystość rozpocznie się o godz. 17 na cmentarzu żydowskim, odnowionym w 2020 r. w ramach projektu “Ludzie, nie liczby” Dariusza Popieli. Wtedy również powstał granitowy pomnik poświęcony ofiarom Zagłady i tablice z imionami i nazwiskami ofiar, które zostaną ponownie odczytane na głos przez wszystkich zgromadzonych. W uroczystości mają wziąć udział również potomkowie Żydów z Czarnego Dunajca, którzy przyjadą na obchody z zagranicy.

- Żydzi mieszkali tu od dawna, byli sąsiadami naszych dziadków, ale po wojnie w Czarnym Dunajcu nie było już społeczności żydowskiej. Nieliczni, którzy ocaleli zginęli po wojnie lub wyjechali za granicę. Chcemy przypominać o tym, że kiedyś tutaj żyli - dodaje Szaflarski i zapowiada inaugurację w poniedziałek nowego projektu, który ma pomóc zachować pamięć o żydowskiej społeczności tej części Podhala.

W ramach stypendium fundacji Forum Dialogu powstała strona internetowa dokumentująca historię Żydów z tego terenu. Znajdą się na niej między innymi historie rodzinne ze zdjęciami, dokumenty, indeks nazwisk przedwojennych mieszkańców, opis miejsc związanych z Żydami w mieście i relacje z działań poświęconych zachowaniu pamięci o nich. W poniedziałek 28 sierpnia w Czarnym Dunajcu odbędzie się spotkanie promujące uruchomienie nowej strony, podczas którego zostaną przedstawione szczegóły projektu.

Poniedziałek, 28 sierpnia:

Godz. 17.00 - Modlitwa i odczytanie imion i nazwisk ofiar Zagłady na cmentarzu żydowskim w Czarnym Dunajcu

Godz. 18.30 - Spotkanie z potomkami oraz prezentacja strony internetowej poświęconej historii społeczności żydowskiej z Czarnego Dunajca (sala widowiskowa CKiP w Czarnym Dunajcu, ul. Piłsudskiego 2A)

Godz. 20. Recital kantorki Ryfki Foremniak w synagodze (ul. Sienkiewicza 10)

Wstęp na wszystkie wydarzenia bezpłatny.

Organizatorzy dziękują za pomoc przy organizacji obchodów Centrum Kultury i Promocji miasta i gminy Czarny Dunajec oraz fundacji Forum Dialogu, która współfinansowała powstanie strony internetowej.

Michał Szaflarski, społecznik z Czarnego Dunajca, w 2016 roku rozpoczął coroczną akcję porządkowania cmentarza żydowskiego w swojej miejscowości, od kilku lat dokumentuje historię społeczności żydowskiej z Czarnego Dunajca. Wolontariusz projektu “Ludzie, nie liczby” i członek Sieci Forum Dialogu, finalista konkursu Nagroda POLIN 2022, aktywnie działa na rzecz dialogu polsko-żydowskiego, od 2022 r. utrzymuje kontakt z przedstawicielami gminy Matte Asher z Izraela. Twórca cyfrowego archiwum społeczności żydowskiej z Czarnego Dunajca i współorganizator obchodów rocznicy Zagłady w Czarnym Dunajcu.