Turystyka z historią w tle - Czorsztyn, strażnica polskiej granicy.

Czorsztyn, wieś leżąca w dolinie Dunajca na skaju Pienin, od 1997 r. częściowo zalana przez wody sztucznego jeziora zwanego Jeziorem Czorsztyńskim. Oddalona około 25 km od Nowego Targu.

Na wysokiej skale w średniowieczu 95 m nad Dunajcem, dzisiaj około 50 m, wznosi się zamek czorsztyński. W średniowieczu zamek ten pełnił bardzo ważną rolę. Dunajec w tym miejscu był granicą Królestwa Polskiego, graniczył z Królestwem Węgier. Naturalnie zamek był strażnicą wojskową oraz komorą celną. Leżał na szlaku handlowym Kraków — Buda (Via Regia). Ze względu na swoje położenie gościł wielu królów polskich częściej niż inne zamki Polski i inne miasta. W 1241 r. schronił się tu przed Tatarami książę Bolesław Wstydliwy z żoną Kingą i matką Grzymisławą. W XIV w. zamek został umocniony przez Kazimierza Wielkiego, który był na zamku w 1335 r. Ludwik Węgierski, król Polski i Węgier odwiedził zamek w 1370 r. Córka jego, Jadwiga, przyszły król Polski w 1384 r. tędy przejeżdżała do Polski na koronację. Częstym gościem na zamku był Władysław Jagiełło, który w 1412 r. spotkał się tutaj z cesarzem Zygmuntem Luksemburskim. Spotkanie dotyczyło przekazania pożyczki króla polskiego, Jagiełły dla cesarza Zygmunta w kwocie 37 tys. kop groszy, a królestwo polskie otrzymało za to w zastaw 13 miast spiskich między innymi Lubowlę, Poprad, Podoliniec. Drugi raz na zamku w Czorsztynie władcy spotkali się w 1421 r. Starostą czorsztyńskim w latach 1410 -1424 był najbardziej znany w Polsce, rycerz bez skazy, Zawisza Czarny. Później w zamku odpoczywał przed wyprawą na Węgry, król Władysław Warneńczyk oraz gościem był król duński Eryk. Tędy powracał do Polski po "potopie szwedzkim" Jan Kazimierz. Po wielkiej wiktorii wiedeńskiej w 1683 r. Jan III Sobieski odpoczywał na zamku w Czorsztynie. Ale najbardziej znane wydarzenie z historii zamku czorsztyńskiego jest związane z powstaniem Stanisława Kostki Napierskiego w czerwcu 1651 r. Jest to czas, gdy Polska walczyła z Kozakami Chmielnickiego i jego sojusznikami Tatarami. Olbrzymie siły wojskowe znajdowały się pod Beresteczkiem na Ukrainie, daleko od centrum Polski. A w centrum Polski działali agenci Chmielnickiego dążący do destabilizacji sytuacji  w Polsce — w województwie krakowskim i wielkopolskim. W woj. krakowskim takim agentem był Stanisław Kostka Napierski. Urodzony w Warszawie w 1617 r. Jego prawdziwe nazwisko to Stanisław Bzoski. Wojciech Stanisław Bzoski został  wychowany na dworze starosty malborskiego Rafała Kostki. Był kapitanem armii szwedzkiej w Wojnie Trzydziestoletniej. W woj. wielkopolskim przywódcą takiego samego powstania był Piotr Grzybowski, który atakował dwory i majątki szlacheckie. Od 14 do 24 czerwca 1651 r. Kostka Napierski z 50 powstańcami chłopskimi opanował Czorsztyn i ogłosił manifest przeciw szlachcie. W dniach 22 - 24 czerwca 1651 pod zamek przybyły wojska biskupa krakowskiego Głębickiego. Zamek zdobyły i aresztowały przywódców "powstania" - Stanisława Kostkę Napierskiego, Stanisława Łętowskiego, Marcina Radockiego nauczyciela z Pcimia. Znaleziono przy nich Uniwersały Chmielnickiego wzywające chłopów do buntu. Po śledztwie i sądzie w Krakowie zostali 18 lipca 1651 r. skazani na śmierć. Po tych wydarzeniach Czorsztyn "odpoczywał" do 1769 r. kiedy na zamek przybyli Konfederaci Barscy. Tym razem odbyło się bez żadnego oblężenia. Ale w 1790 r. zamek został zniszczony w czasie burzy przez uderzenie pioruna. Od tego czasu zaczął popadać w ruinę. Zamkiem czorsztyńskim i jego dziejami zainteresowali się ludzie pióra związani z Podhalem. Kazimierz Przerwa — Tetmajer napisał powieść "Maryna z Hrubego", Władysław Orkan - "Kostka Napierski", Jalu Kurek - "Nad Czorsztynem się błyska", Jan Kasprowicz - "Bunt Napierskiego". Pisarze podhalańscy przywiązywali wielką rolę do historii zamku czorsztyńskiego. Jeśli chcecie Państwo spotkać się z historią i ówczesnym bardzo ruchliwym traktem na Węgry, wstąpcie na zamek w Czorsztynie. Z zamku zobaczycie Jezioro Czorsztyńskie oraz zamek po drugiej stronie Dunajca — Nidzicę, należącą w średniowieczu do Królestwa Węgier.

Tadeusz T.