Orawski Pomnik Historii, czyli kościół w Orawce

Przejeżdżając drogą krajową nr 7 (DK7), warto zwrócić uwagę na kościół św. Jana Chrzciciela w Orawce. Jest to jedyny zachowany drewniany kościół Górnej Orawy, typowany na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ostatecznie uznany za pomnik historii. Znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej.

Kościół został zbudowany w latach 1651–1656, a w 1728 roku do prezbiterium dobudowano murowaną kaplicę. Dwukrotnie przeszedł gruntowny remont – w XIX i XX wieku. Budynek pokryty jest gontem, a wnętrze zdobią malowidła ścienne przedstawiające czyściec, niebo i piekło. Autorem koncepcji ikonograficznej był pierwszy orawski proboszcz Jan Szczechowicz.

Na parapecie chóru znajduje się odzwierciedlenie Dziesięciu Przykazań. Warto również zwrócić uwagę na herby umieszczone na ścianie nad bocznymi ołtarzami – herb cesarstwa arcybiskupa Jerzego Lippaya, herb rodu Żongor oraz herby nobilitowanych sołtysów orawskich: rodzin Wilczków, Bukowskich i Moniaków. W ołtarzu głównym znajduje się Pieta oraz figury patronów Polski i Węgier – św. Stanisława i św. Wojciecha oraz królów węgierskich – św. Stefana i św. Władysława.

Dużą rolę w kościele odgrywają barokowe organy z przełomu III i IV ćwierci XVII wieku. W świątyni pochowano pierwszego proboszcza oraz budowniczego kościoła. Kościół stoi w centrum wsi, otoczony jest starymi drzewami, cmentarzem oraz ogrodzeniem z łupanego kamienia.

Zachował się również dzwon z 1652 roku, będący darem króla Ferdynanda IV. Jest to jeden z trzech dzwonów ufundowanych dla Orawki przez Habsburgów – cesarza Ferdynanda III i króla Ferdynanda IV.

Kościół jest dostępny dla wiernych podczas nabożeństw:

• Niedziela – godz. 8:00, 10:30
• Dni powszednie: Poniedziałek, środa, piątek, sobota – godz. 18:00
• Wtorek, czwartek – godz. 7:00

Szczegółowe informacje dotyczące zwiedzania można znaleźć na stronie internetowej parafii.

1 września 1939 roku to czarna data dla całej Polski i Europy. To również tragiczny dzień dla Orawy.

Nieco później, 3 września 1939 roku, wojna dała o sobie znać także w Orawce. Właśnie tam, nieopodal kościoła, rozbił się polski samolot PZL P.23 „Karaś” należący do 23 Eskadry Rozpoznawczej. Na jego pokładzie znajdowało się trzech lotników: plut. pilot Aleksander Rutkowski (lat 21), kpr. strzelec Rudolf Widuch (lat 23), ppor. obserwator Tadeusz Prędecki (lat 25).

Samolot wystartował z lotniska polowego w Klimontowie, mając za zadanie zbombardowanie niemieckiej kolumny pancernej. Maszyna została zestrzelona nad Jabłonką i rozbiła się w Orawce. Plut. Aleksander Rutkowski zdołał się ewakuować, wyskoczył ze spadochronem i przeżył wojnę. Jego koledzy nie mieli tyle szczęścia – zginęli na miejscu.

Rutkowski, jako jedyny ocalały z katastrofy, po wojnie zidentyfikował swoich poległych kolegów i zadbał o umieszczenie symboli lotnictwa na ich pomniku. Początkowo pozostali lotnicy zostali pochowani na miejscu katastrofy. Wkrótce po wojnie, dzięki staraniom proboszcza ks. Marcina Jabłońskiego, ich ciała przeniesiono na cmentarz przykościelny w Orawce.

W latach 50., za kadencji ks. Józefa Kocańdy, postawiono betonowy pomnik. Drewniane formy dla Krzyża Maltańskiego wykonał pan Józef Cegielnia wraz z kolegami w warsztacie swojego ojca. Chłopcy zabetonowali fragment nawiewu z kabiny pilota – dzięki temu ten kawałek samolotu przetrwał do dziś.

Grób lotników został zmodernizowany i odnowiony w 2014 roku przez władze gminy Jabłonka. Przetrwał do dziś jako symbol pamięci o bohaterach. Ostatni z pilotów, który przeżył katastrofę, Aleksander Rutkowski, zmarł w 2011 roku.

Cześć i chwała bohaterom lotnikom poległym 3 września 1939 roku w Orawce.

Kościół w Orawce odegrał rolę w filmie Karol. Człowiek, który został papieżem nagrywanym w 2005 roku. W główną rolę wcielił się Piotr Adamczyk. W filmie kościół przedstawiony został jako tajne seminarium, gdzie ukrywali się klerycy prześladowani przez Urząd Bezpieczeństwa w powojennej Polsce. Produkcja ta ukazywała trudną rzeczywistość ludzi mieszkających w kraju po zakończeniu II wojny światowej.