Pasterze Tatr – “zapis” zanikającej kultury

Wyjątkowe wydarzenie w Zakopanem już 12 grudnia 2025 r. ! 

Muzeum Palace  
Oddział Muzeum Tatrzańskiego im. Dra T. Chałubińskiego w Zakopanem ul. Chałubińskiego 7  
Zakopane 

Początek: godz. 10:00 

Fundacja Dobra Wola, Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia “Pro Carpathia”  przy wsparciu Muzeum Tatrzańskiego im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem zapraszają  12 grudnia 2025 do Muzeum Palace – oddziału Muzeum Tatrzańskiego im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem na niezwykłe spotkanie z tradycją i historią tatrzańskiego pasterstwa - od jego wołoskich korzeni po współczesność. 

Sympozjum 
„Dziedzictwo wołoskie na Podtatrzu – od tradycji do współczesności”  
- żywa opowieść o kulturze, która ukształtowała krajobraz i tożsamość Tatr. 

To próba ocalenia od zapomnienia świata dawnych baców, juhasów i pasterek – ludzi, którzy od pokoleń  przekazywali wiedzę o wypasie, muzyce, obrzędach i wierzeniach związanych z górami. Sympozjum  poprowadzi dr hab. Piotr Kłapyta z Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ. Historycy,  geografowie, etnolodzy i etnomuzykolodzy z Polski i Słowacji opowiedzą o wpływie Wołochów na rozwój  osadnictwa i kultury pasterskiej w Tatrach i na Podtatrzu.  

Wśród prelegentów znajdą się m.in.:  

• dr Anna Oczko (UJ) – wybitna specjalistka od nazewnictwa wołoskiego,  
• prof. dr hab. Stanisława Trebunia-Staszel (UJ) – o stroju karpackim jako zwierciadle historii, • dr Peter Kovacz – badacz kultury i osadnictwa wołoskiego na Słowacji, 
• dr hab. Piotr Kłapyta (UJ) - zaprezentuje wyniki najnowszych badań z zakresu osadnictwa  wołoskiego. 

Spotkanie uświetni filmowy pokaz „Trzy spoty wołoskie” z udziałem na żywo aktorów-amatorów. 

Rejestrację na Sympozjum prowadzi Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji  Podkarpacia “Pro Carpathia”. Jeżeli Państwo jeszcze nie zgłosili się na Sympozjum, prosimy  wykorzystać formularz zgłoszeniowy pod linkiem: 

https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLScunbE5BCFWf_yssDI39bhYnelqQFulcK1X1Kz3TtuBARb3Vg/closedform

Wystawa multimedialna „Dziedzictwo dawnych pasterzy Tatr” autorstwa Justyny i Piotra Kłapytów  

Wernisaż wystawy – 12 grudnia 2025 godz. 17.00,  
Muzeum Palace- oddział Muzeum Tatrzańskiego im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem,  ul. Chałubińskiego 7, Zakopane 

Docelowe miejsce wystawy: przy Gmachu Głównym Muzeum Tatrzańskiego, ul. Krupówki 10. 

O wystawie opowiedzą jej autorzy. Wernisaż wystawy otworzy Dyrektor Muzeum Tatrzańskiego im. Dra  Tytusa Chałubińskiego - Michał Murzyn. Tło muzyczne zapewni pokaz gry na instrumentach pasterskich  

w wykonaniu Jana Karpiela-Bułecki – muzyka zakorzenionego w góralskiej tradycji. 

Wystawa prezentuje fotografie pochodzące przede wszystkim ze zbiorów Muzeum Tatrzańskiego im. Dra  Tytusa Chałubińskiego oraz zbiorów prywatnych: baców, juhasów, a także Elżbiety Frankowskiej-Cząstki  i Grzegorza Folty. Treścią wystawy będą naukowe opracowania m.in Witolda Paryskiego oraz autorów  wystawy, w tym także nawiązujące do wcześniejszych projektów naukowo-popularyzatorskich jak  “Kosmogonia Tatr i Podtatrza” (Fundacja Dobra Wola, 2020 r.). Zobaczymy 7 wywiadów z byłymi bacami  Tatr i ich rodzinami, legendy Tatr oraz 3 krótkie filmy o historii i kulturze Wołochów. Ekspozycja pokazuje,  w jaki sposób zjawisko pasterstwa – od swoich wołoskich korzeni aż po czasy współczesne – kształtowało i  wciąż współtworzy życie, wiarę oraz tożsamość mieszkańców tego wyjątkowego, karpackiego pogranicza  polsko-słowackiego. 

Dla najmłodszych:  

Równolegle z sympozjum odbędą się o godz. 11.00 warsztaty edukacyjne pt. „W krainie wołoskich  wierzeń”, prowadzone przez animatorkę kultury Annę Mikołajczyk-Szarek. Dzieci poznają legendy, dawne  wierzenia pasterskie oraz symbolikę tatrzańskich szczytów, a następnie stworzą własne prace inspirowane  mitologią Tatr.  

Ilość miejsc ograniczona!  

Zapisy do 8 grudnia: [email protected], w tytule: “Warsztaty”, w treści: liczba dzieci, ich wiek oraz  telefon kontaktowy 

Dla miłośników gór: 

W dniach 13–14 grudnia uczestnicy będą mogli wziąć udział w edukacyjnych wycieczkach w Tatry  poświęconym dawnemu pasterstwu, które poprowadzą przewodnicy tatrzańscy z krakowskich kół: im.  Macieja Sieczki i Akademickiego Koła Przewodników Tatrzańskich z Krakowa im. Witolda i Zofii  Paryskich.  

13 i 14 grudnia 2025, 9.00 - 14.00 - Gronik - Dolina Małej Łąki - Przysłop Miętusi - Dolina  Kościeliska- Kiry (w zapisach proszę wybrać termin) - poprowadzą Rafał Misiuda, Mateusz  Błaszczyk, przewodnicy tatrzańscy III klasy. 

• Ilość miejsc ograniczona 
• Zapisy do 8 grudnia: [email protected] 
• W tytule: „Wycieczki” 
• W treści: imię i nazwisko, wiek oraz telefon kontaktowy 

Zapraszamy wszystkich miłośników Tatr i Karpat na dzień pełen aktualnej wiedzy o  korzeniach pasterstwa tatrzańskiego, jego historii i kulturze, opowiedzianej ustami  jego ostatnich świadków – pasterzy Tatr.  

WSTĘP WOLNY!

Dziedzictwo ponad granicami 

Wydarzenie ma charakter ponadregionalny i transgraniczny, gdyż w przedsięwzięcie zaangażowani są również  partnerzy ze Słowacji, co podkreśla wspólne dziedzictwo tatrzańskie i karpackie.  

Autorzy projektu: dr hab. Piotr Kłapyta, Uniwersytet Jagielloński, Kraków  dr Justyna Cząstka-Kłapyta, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 

Organizatorzy projektu: Fundacja Dobra Wola, Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia, “Pro Carpathia” 

Partner: Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego 

Koordynatorzy wydarzenia: dr Justyna Cząstka-Kłapyta, Uniwersytet Jagielloński, Kraków Karolina Pawełek, Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji, Podkarpacia “Pro Carpathia”